Geçtiğimiz ay Bosna Hersek Sarayova’ya yaptığımız 5 günlük ziyarette kulpsuz kahve fincanları dikkatimi çekmişti. Türkiye’de üniversite eğitimi almış rehberimiz Ahmet kardeşimize bunu sorduğumda, kulpsuz fincanların itikadi bir meseleden ortaya çıktığını öğrendim.
KULPSUZ FİNCANLARIN ÜLKESİ
Fatih Sultan Mehmet Han 1463 yılında Bosna’yı fethinden önce, Boşnaklar batıdan Katolikler, doğudan ise Ortodokslar tarafından, hristiyan olmaları için kendilerine yapılan baskılara uzun yıllar direnmiş. Önceleri Bogomil Mezhebi’ne sığınmış olan Bosnalılar, Bosna’nın fethinden sonra İslamiyeti topluca seçmişler.
Ancak yakın tarihte de yaşandığı gibi hristiyan komşuları ile çekişmeler sosyal yaşam, giyim, davranış tarzında da günümüze dek devam ede geldi.
Hristiyanların istavroz çıkardıkları zaman, sağ elinin üç parmağını bir araya getirerek önce alınlarına, sonra sağ ve sol taraflarına, en son göğüslerine temas etmeleri, baş, işaret ve orta parmağın bir araya getirilmesi bir Hristiyan simgesi ve adeti olarak bilinir.
KULPLU FİNCANI TUTARKEN 3 PARMAĞA DİKKAT
Kahve içilirken kulplu fincanlarda, fincan kulpundan tuttuğunuzda, parmaklar istavroz yapılır gibi şekil aldığından, kahve fincanlarını kulpsuz yapmışlar ve fincanı baş parmağı ile işaret parmakları arasında tutarak hilal şeklini oluşturmuşlar ve bu şekilde kahvelerini içmişler.
Bu adet günümüze kadar gelmiş ve Bosna ile Sancak Bölgesinde kahve hala kulpsuz fincanlarda içilmekte.
ÇETNİK İŞARETİ YAPMALARI İÇİN PARMAKLARI KESİLDİ
Aşırı ırkçı Sırplar, toplu katliamlarda öldürdükleri bazı Boşnakları, ellerindeki serçe ve yüzük parmağını keserek gömdü. Bunun nedeni, Müslüman olan Boşnakların ‘çetnik işareti’ yaparak ölmelerini istemeleriydi. İşte bu nedenle Boşnaklar, ‘çetnik işareti’nin yapıldığı baş, işaret ve orta parmak kahve kulbunu tutarken bir araya gelmesin diye, kahvelerini kulpsuz fincandan içer…
ÇETNİK SELAMI NEDİR?
Bilindiği gibi hristiyanlar istavroz çıkardıkları zaman, sağ elinin üç parmağını bir araya getirerek önce alınlarına, sonra sağ ve sol taraflarına, en son göğüslerine temas ederler. Baş, işaret ve orta parmağın bir araya getirilmesi bir Hristiyan simgesi ve adeti olarak görülmüştür.
Kahve içilirken kulplu fincanlarda, fincan kulpundan tuttuğunuzda, parmaklar istavroz yapılır gibi şekil aldığından, eskiden Müslüman Boşnaklar, bu konuda Hristiyanlar tarafından alaya alınınca, Boşnaklar, buna tepki göstererek kahve fincanlarını kulpsuz yapmışlar ve fincanı baş parmağı ile işaret parmakları arasında tutarak hilal şeklini oluşturmuşlar ve bu şekilde kahvelerini içmişlerdir. Bu adet günümüze kadar gelmiş ve Bosna ile ( maalesef günümüzde bir parçası Sırbistan’da, diğer parçası Karadağ sınırlarında olan, İkiye bölünmüş ) Sancak Bölgesinde, kahve kulpsuz fincanlarda afiyetle içilmektedir.
Temeli eskiye dayanan ‘Baba, oğul ve kutsal ruhu’ temsil eden, baş, işaret ve orta parmağın açılıp, serçe ve yüzük parmağının kapatılmasıyla yapılır. ‘Sırp zafer işareti’ olarak da lanse edilir. Çetnik selamı, 1941’de II. Dünya Savaşı’nın işgalci Mihver Kuvvetleri, Hırvat işbirlikçilerine karşı direniş amacıyla kurulan, ama daha çok Tito’nun komünist gerillalarıyla çarpışan radikal milliyetçi, monarşist Sırp gerillalar ile özdeşleşen bir harekettir. Çetniklerin ideali, ‘Büyük Sırbistan’dır.
Kaynak: Bosnalılar Derneği Yayınları